Khám phá con đường của mạng xã hội Web3: một tia sáng ngắn ngủi hay ứng dụng quy mô lớn tiếp theo?

Một, Giới thiệu: Web3 xã hội là gì?

Vài tháng trước, sự bùng nổ của một nền tảng giao dịch đã thu hút sự chú ý của mọi người đối với giao tiếp Web3, với việc giao quyền lực của KOL cho giá cả đã thu hút sự chú ý và nỗi lo sợ mất cơ hội (fomo) của nhiều người. Một nền tảng khác xuất hiện sau đó cũng thu hút không ít sự quan tâm, thông qua việc gán giá cho nội dung, thực hiện việc phục hồi giá trị dữ liệu. Trong lĩnh vực mạng xã hội, giao tiếp Web3 dường như đang thực hiện một số cuộc cách mạng và khám phá mới. Với sự phát triển của công nghệ blockchain, nó đang định nghĩa lại cách nhìn của chúng ta về giao tiếp và cung cấp một loạt các giải pháp đổi mới. Dù là tài chính xã hội (SocialFi) hay giao tiếp phi tập trung (Desoc), giao tiếp Web3 đang tích cực khám phá những khả năng của mạng xã hội trong tương lai.

Nhìn lại sự phát triển của các sản phẩm mạng xã hội, các sản phẩm mạng xã hội Web2 như Facebook, X, Instagram, WeChat, v.v., đã mang đến cho người dùng sự tiện lợi chưa từng có trong việc chia sẻ, tương tác và giao tiếp. Nhưng sự tiện lợi này cũng ẩn chứa một số khó khăn. Các nền tảng mạng xã hội Web2 thường tập trung kiểm soát dữ liệu người dùng, thiếu minh bạch và bảo vệ quyền riêng tư, và việc quản trị cũng như quyết định của nền tảng thường do một số thực thể tập trung kiểm soát. Hơn nữa, động lực cho người sáng tạo cũng là một điểm gây tranh cãi của các sản phẩm mạng xã hội Web2.

Trong khi đó, mạng xã hội Web3 đang định nghĩa lại mạng xã hội theo một cách hoàn toàn mới. Mạng xã hội Web3 nhấn mạnh vào tính phi tập trung, quyền riêng tư và quyền kiểm soát dữ liệu người dùng, cũng như cơ chế khuyến khích của kinh tế tiền điện tử, đã xuất hiện một số giao thức và sản phẩm, các khái niệm như SocialFi kết hợp tài chính và mạng xã hội, đang tái hình thành diện mạo của mạng xã hội. Trong khi đó, Desoc đang chú trọng xây dựng một hệ sinh thái xã hội phi tập trung để loại bỏ nhiều vấn đề tồn tại trong mạng xã hội Web2.

Mặc dù lĩnh vực social đã được kỳ vọng sẽ là bước tiếp theo cho Mass Adoption trong một thời gian dài, nhưng từ khi ra đời đến nay vẫn chưa có ứng dụng quy mô lớn nào xuất hiện. Tương lai của Web3 social sẽ như thế nào? Liệu hàng loạt sản phẩm social này có phải là một tia sáng ngắn ngủi hay là bước tiếp theo cho mass adoption? Báo cáo nghiên cứu này sẽ khám phá sâu về các khái niệm cốt lõi và giải pháp của Web3 social, phân tích tình trạng phát triển, lợi thế và thách thức của nó. Chúng ta sẽ trở lại bản chất của social, xem xét lĩnh vực Web3 social, tiết lộ những lợi thế và thách thức của chúng, và thảo luận về vai trò của chúng trong việc định nghĩa lại mạng xã hội.

Hai, tại sao cần có mạng xã hội Web3?

1、Bản chất của xã hội không thay đổi theo sự phát triển của lịch sử

Như trong cuốn "Lịch sử ngắn gọn về mạng xã hội" của Tom Standage đã đề cập, chúng ta thường nghĩ rằng mạng xã hội là một khái niệm mới nổi, ra đời cùng với sự phát triển của internet và công nghệ số. Tuy nhiên, thực tế là con người đã luôn giao tiếp và truyền thông theo nhiều hình thức khác nhau. Từ những bức thư cổ xưa, những quán cà phê cho đến mạng xã hội hiện đại, bản chất của mạng xã hội không hề thay đổi, chỉ là hình thức và công cụ kỹ thuật của nó liên tục tiến hóa. Mạng xã hội là một sự mở rộng của đặc tính con người, là một cách mà chúng ta không ngừng theo đuổi sự kết nối và giao tiếp.

Quan sát từ các giai đoạn lịch sử khác nhau, công nghệ đã có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và biến đổi của mạng xã hội, là động lực quan trọng của sự thay đổi.

1. Thời kỳ cổ đại và truyền thông truyền thống: Trong thời cổ đại, thư tín, bưu chính và các phương thức khác là phương tiện giao tiếp chính. Với sự ra đời của kỹ thuật in, sách và báo chí trở thành công cụ chính để truyền bá thông tin, nhưng phạm vi giao tiếp bị giới hạn bởi địa lý và tốc độ truyền thông.

2. Thời đại điện báo và điện thoại: Cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, sự xuất hiện của điện báo đã rút ngắn thời gian truyền tải thông tin, sự phổ biến của điện thoại đã thay đổi cách thức giao tiếp từ xa, con người có thể trao đổi thông tin nhanh chóng hơn.

3. Thời đại phát thanh và truyền hình: Các phương tiện phát thanh và truyền hình vào thế kỷ 20 đã thay đổi cách thức truyền thông đại chúng, cho phép thông tin được lan rộng hơn, hình thành nên văn hóa, chính trị và quan niệm xã hội.

4. Thời đại Internet và Web1.0: Từ những năm 1990 đến đầu những năm 2000, sự xuất hiện của Internet đã làm cho việc truyền thông tin trở nên rộng rãi và tức thì hơn. Thời đại Web1.0 chủ yếu bao gồm các trang web tĩnh, nội dung chủ yếu là sự truyền tải một chiều từ chính thức đến người dùng, người dùng không thể tham gia tích cực vào việc sáng tạo nội dung, tính xã hội thấp.

5. Sự trỗi dậy của Web2.0 và mạng xã hội: Từ giữa những năm 2000 đến nay, với sự trỗi dậy của Web2.0, đã xuất hiện nhiều nền tảng mạng xã hội tương tác và có sự tham gia của người dùng hơn, như Facebook, X và YouTube. Những nền tảng này cung cấp nhiều nội dung do người dùng tạo ra và các chức năng xã hội, trở thành công cụ chính trong giao tiếp, chia sẻ và tương tác hàng ngày của mọi người.

6. Web3.0 và mạng xã hội phi tập trung: Gần đây, với sự phát triển của công nghệ blockchain và tiền điện tử, đã xuất hiện các nền tảng mạng xã hội Web3.0 chú trọng nhiều hơn đến tính phi tập trung, bảo vệ quyền riêng tư và kiểm soát người dùng. Những nền tảng này cố gắng giải quyết các vấn đề tồn tại trong mạng xã hội Web2.0, chẳng hạn như quyền riêng tư dữ liệu, lọc thuật toán và độ tin cậy của thông tin, và cung cấp trải nghiệm mạng xã hội an toàn và minh bạch hơn.

Dễ dàng nhận thấy, nhu cầu giao tiếp của con người từ xưa đến nay vẫn tồn tại. Nhưng xét về bản chất, dù là giao tiếp trực tiếp, gửi thư qua bồ câu hay khắc lên đá để truyền đạt cho người khác, bản chất nhu cầu giao tiếp của con người không thay đổi nhiều theo sự phát triển của thời đại, nhu cầu cốt lõi được tóm tắt thành bốn điểm sau:

1. Giữ liên kết và cảm giác thuộc về: Giao tiếp giúp mọi người cảm thấy có sự thuộc về, đáp ứng nhu cầu về cảm xúc và tinh thần, xây dựng mối quan hệ thân thiết và nhận được sự hỗ trợ.

2. Học hỏi và trao đổi thông tin: Thông qua mạng xã hội, mọi người có thể chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức và thông tin, thúc đẩy việc học hỏi, phát triển và trưởng thành cá nhân.

3. Hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau: Xã hội giúp mọi người hợp tác, phối hợp, cùng nhau giải quyết vấn đề và đạt được mục tiêu chung.

4. Nhận diện xã hội và tự biểu đạt: Xã hội là cách mà mọi người thể hiện bản thân, thiết lập nhận diện danh tính và nhận được sự công nhận.

2、Web2 xã hội giải quyết nhu cầu "nhanh, tốt, tiết kiệm"

Sau giữa những năm 2000, mạng xã hội Web2 bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Facebook trở thành một trong những người tiên phong, cung cấp cho người dùng các chức năng chia sẻ thông tin, hình ảnh, video, cập nhật trạng thái, và cho phép người dùng xây dựng mạng xã hội. Sau đó, các nền tảng xã hội khác như X, YouTube, LinkedIn lần lượt xuất hiện.

Mỗi nền tảng có những đặc điểm và chức năng khác nhau, như X với cách truyền bá tin tức tức thì và tương tác xã hội độc đáo, đã trở thành một nền tảng quan trọng cho việc truyền bá và thảo luận thông tin. Giới hạn 140 ký tự của nó đã nhanh chóng truyền bá thông tin, trở thành tâm điểm của tin tức và thảo luận chủ đề; YouTube như một nền tảng chia sẻ video đã thay đổi cách mọi người xem và chia sẻ video, trở thành một nền tảng sáng tạo và chia sẻ nội dung được ưa chuộng; LinkedIn tập trung vào mạng lưới nghề nghiệp, cung cấp một mạng lưới chuyên nghiệp, cho phép người dùng xây dựng mối quan hệ nghề nghiệp, chia sẻ kinh nghiệm làm việc và mở rộng các mối quan hệ; Instagram với chức năng chia sẻ hình ảnh mạnh mẽ và khả năng tương tác xã hội đã thu hút một lượng lớn người dùng, trở thành một trong những nền tảng chính để chia sẻ ảnh và video.

Trong giai đoạn Web2, nhấn mạnh sự tham gia của người dùng, tương tác và tạo nội dung, các trang web đã chuyển từ việc hiển thị thông tin tĩnh sang các nền tảng xã hội động và tương tác hơn, cho phép người dùng tạo ra và chia sẻ nội dung, từ văn bản và hình ảnh đơn giản đến video, blog và hồ sơ cá nhân phong phú hơn. Với sự phát triển của Internet di động và sự phổ biến của điện thoại thông minh, mọi người có thể truy cập các nền tảng truyền thông xã hội mọi lúc mọi nơi, thúc đẩy sự thuận tiện và tần suất của các hoạt động xã hội.

Và với sự gia tăng quy mô người dùng, mạng xã hội ngày càng trở thành nền tảng chính cho các hoạt động thương mại và quảng cáo, các doanh nghiệp và thương hiệu sử dụng mạng xã hội để thu hút người dùng và quảng bá sản phẩm, giá trị thị trường của các dự án xã hội cũng tăng vọt, trong đó công ty hàng đầu Meta (trước đây là Facebook) đã tăng giá trị thị trường kể từ khi IPO vào năm 2012, và vào năm 2021 giá trị thị trường đã vượt qua 1 ngàn tỷ USD.

Nhìn lại lịch sử phát triển của mạng xã hội Web2, bản chất của nhu cầu xã hội không thay đổi, sự thay đổi cốt lõi là cung cấp dịch vụ nhanh hơn, tiện lợi hơn và rẻ hơn. Facebook giúp mọi người kết bạn và chia sẻ thông tin nhanh hơn, X giúp mọi người nhanh chóng thấy tin tức nóng hổi và thảo luận tương tác (so với báo chí và truyền hình), LinkedIn đã biến việc kết nối xã hội trong công việc từ chỉ có thể giới thiệu trực tiếp sang kết bạn nhanh chóng trực tuyến... Về cơ bản, các sản phẩm xã hội của Web2 giải quyết nhu cầu "nhanh, tốt, tiết kiệm" của xã hội.

3、khó khăn của ngành xã hội truyền thống

Tuy nhiên, mạng xã hội Web2 cũng mang lại một số vấn đề, có thể tóm gọn vào hai khía cạnh chính là quyền sở hữu dữ liệu và tính tập trung:

1）Quyền sở hữu dữ liệu: Trong các sản phẩm xã hội của Web2, dữ liệu của người dùng không thuộc về chính họ, mà thuộc về nền tảng, điều này sẽ dẫn đến nhiều vấn đề.

• Rò rỉ thông tin cá nhân: Dữ liệu người dùng bị thu thập và sử dụng một cách ồ ạt, dẫn đến rủi ro rò rỉ thông tin cá nhân. Nền tảng có thể lạm dụng dữ liệu người dùng hoặc bán cho bên thứ ba, gây ra vấn đề rò rỉ thông tin cá nhân và lạm dụng dữ liệu.

• Giá trị không hồi báo người dùng: Dữ liệu của người dùng giúp các nền tảng xã hội thực hiện các hành vi tiếp thị chính xác và quảng cáo, tuy nhiên người dùng lại không thể thu được lợi ích từ doanh thu, dẫn đến việc dữ liệu của người dùng bị nền tảng lợi dụng.

• Không thể đa nền tảng: Do dữ liệu của người dùng thuộc về nền tảng chứ không phải là của chính họ, nên khi đăng ký trên các mạng xã hội khác nhau thường phải bắt đầu từ 0, thông tin như danh thiếp xã hội của họ không thể lưu thông trên nhiều nền tảng xã hội, mỗi nền tảng xã hội trở thành một hòn đảo.

Trong môi trường xã hội của Web2, nhiều người sáng tạo phản hồi rằng sau khi tạo ra phần lớn giá trị thì họ hầu như không nhận được thù lao xứng đáng, hoặc chỉ nhận được một phần rất nhỏ. Có thể xây dựng thương hiệu cá nhân trên các nền tảng truyền thông xã hội, nhưng đối với dữ liệu và giá trị của nội dung được tạo ra thì không có quyền sở hữu và quyền kiểm soát. Một khi X, Youtube xóa hồ sơ cá nhân, họ sẽ mất tất cả dữ liệu nội dung đã tích lũy.

2）Tập trung: Trong các sản phẩm xã hội Web2, nền tảng có quyền sử dụng nội dung một cách vô hạn.

• Khả năng chống kiểm duyệt yếu: Do thông tin Web2 được lưu trữ trên các máy chủ tập trung, dẫn đến việc tự do ngôn luận không thể thực hiện được trong nhiều ứng dụng ở các quốc gia chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố chính trị, văn hóa, và bị tước quyền tự do biểu đạt ở một mức độ nào đó. Dù là sự thay đổi luật lệ X, việc khóa tài khoản, hay Facebook, tiktok, WeChat, trên các nền tảng tập trung, có quá nhiều hạn chế và ràng buộc tập trung, khiến người dùng chỉ có thể nhảy múa dưới gông cùm.

Mặc dù có những ứng dụng như voi ma mút đang nỗ lực trong việc phi tập trung, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề không thể tránh khỏi. Mặc dù nhìn chung là phi tập trung, nhưng trong các máy chủ cụ thể, người dùng vẫn có nguy cơ bị sự độc tài của nhà cung cấp máy chủ đó, bị bỏ rơi và bị cấm đoán từ những người khác.

Ba, Phân loại sản phẩm trong ngành xã hội Web3